εν αρχή το σκασιαρχείο στο Ροζικλέρ... οι καουμπόηδες και τα γκαγκστερικά... ο Ταρζάν και ο Χοντρός- Λιγνός... μετά η Γκλολφω... η εθνική σταρ, το παιδί του λαού, κορίτσια ο Μπάρκουλης, Στέλα κρατάω μαχαίρι, ο Ζήκος, ο Λαμπρούκος, μήπως ξέρεις από βέσπα... από το σπαραξικάρδιο και το μελό, ως το ποιοτικό, γενικώς, όλοι ήσαν υπέροχοι! | |
ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ με συνεχή κείμενα, φωτογραφίες και απρόοπτα!
Η γενιά μου ανατράφηκε με τη μεγάλη οθόνη περισσότερο από ότι η σημερινή, που έχει τη μικρή εξ απαλών ονύχων. Στα μοθητικά μου χρόνια ο κινηματογράφος άρχιζε από το σκασιαρχείο στο Ροζικλέρ και στ΄ άλλα πρωινάδικα γύρω από την Ομόνοια, με τα καουμπόικα και τα γκαγκστερικά και τη κραυγή του Ταρζάν... Ο φιλόλογος μας έλεγε: Πως να συγκεντρώσει τη προσοχή σας ο Οδυσσέας και ο Ηρακλής, όταν ο Ντάγκλας Φαίρμπαξ και ο Τζέημς Κάγκνευ, μυρικάζουν το μυαλό σας... Είμαστε τόσο γοητευμένοι από τους Χολιγουντιανούς σταρ, που στην ανάπαυλα της κατοχής είχαμε βαφτίσει τον Ιταλό Αμεντέο Νατσάρι, με το μουστακάκι, Έρολ Φλυν... Πριν το Χόλιγουντ κατακλύσει τα πάντα, προφτάσαμε να δούμε καλές γαλλικές και ιταλικές ταινίες, με σπουδαίους ηθοποιούς, αλλά κι΄ εκείνες του ανατόμου της ψυχής Σουηδού Μπέργκμαν και τις επικές του Ιάπωνα Κουροσάβα, όπως κι΄άλλων μεγάλων ξένων δημιουργών. Το ιταλικό σινεμά, με 
τις κωμωδίες του αλα Αλμπέρτο Σόρντι και το νεορεαλισμό του σε στιλ Βιτόριο ντε Σίκα, έδωσε το έναυσμα στον μεταπολεμικό ελληνικό κινηματογράφο να τον μιμηθεί. Οι ηθοποιοί μας της πρόζας είχαν στην εκφορά λόγου τον στόμφο των Ιταλών και οι κωμικοί μας τον απολαυστικό αυτοσχεδιασμό τους. Σε παλιές ασπρόμαυρες ταινίες, ιταλικές και ελληνικές, με κατεβασμένο ήχο, θα δείτε από Τζόγια και Βαλάκου, ως Αυλωνίτη και Βασιλειάδου και από Γκάσμαν ως Κατράκη, τον ίδιο στόμφο, τον ίδιο αυτοσχεδιασμό, την ίδια ευρηματικότητα που αγνοεί ακόμη και τον σκηνοθέτη. Βοηθούσε και το φυσικό σκηνικό στους τόπους γυρισμάτων: Οι μονοκατοικίες με τους χωμάτινους ακόμη δρόμους, η μιζέρια, επακόλουθο του πολέμου και της κατοχής, που δεν μπορούσαν να δώσουν το γκλάμουρους, στο οποίο εισέβαλε μετά ο Δαλιανίδης με τα χρήματα του Φοίνου.
Δεν θα κάνω εδώ συστηματική και λεπτομερή αναφορά στο κατάκοπο και ηρωικό οδοιπορικό του ελληνικού κινηματογράφου, γιατί δεν έχω όλες τις ψηφίδες του γιγάντιου ψηφιδωτού του. Έτσι πρόχειρα σας λέω, ότι θα ασχοληθώ κυρίως με παραγωγούς, σκηνοθέτες και ηθοποιούς - δικούς μας και 
ξένους- που γνώρισα από κοντά ή με έκαναν και μένα να ονειρεύομαι στη σκοτεινή αίθουσα, καταφυγή όλων μας... Πως μπορώ να μην αναφερθώ στον γραφικό πρωτοπόρο Αχιλλέα Μαδρά (φωτο) τον στυλοβάτη Φιλοποίμενα Φίνο, τους υπέροχους Βασίλη Γεωργιάδη και Γιώργο Τζαβέλα, τους ανεπανάληπτους Βασίλη Αυλωνίτη, Νίκο Σταυρίδη, Γεωργία Βασιλειάδου, αλλά και εκτός συνόρων, τον Ηλία Καζάν, τον Κώστα Γαβρά, τον Τέλη Σαβάλα, την μέγιστη τραγωδό Κατίνα Παξινού και πόσους ακόμη που τους γνώρισα από κοντά. Τρία χρόνια στην Αμερική δεν έχανα το late και late-late show στη τηλεόραση, όπου είδα εκατοντάδες κυρίως αμερικάνικες ταινίες. Ως ρεπόρτερ πήρα συνεντεύξεις από ηθοποιούς και σκηνοθέτες και με αρκετούς γίναμε φίλοι. Ήμουνα στα γυρίσματα της θρυλικής Κλεοπάτρας στη Τσινετσιτά με την Λιζ Τέηλορ, έφτασα κι΄ ως το Χόλιγουντ. Είχα και το θράσος να κάνω σε εφημερίδα κριτική ταινιών, τότε που μου είπε η Ελένη Βλάχου "δεν έχεις ιδέα από κινηματογράφο, αλλά βάζεις το συναίσθημα και την αγάπη σου κι΄αυτό αρκεί..."
Να μη πολυλογώ, σ΄αυτό εδώ το χώρο θα βάλω το συναίσθημα και τη νοσταλγία, για να αραδιάσω ότι έζησα ή θυμάμαι από αυτή την μαγεία της μεγάλης οθόνης που λίγο έλειψε να την κατασπαράξει η μικρή, αλλά οι θεατές του σινεμά αντιστάθηκαν όπως οι Έλληνες στους βαρβάρους... Και μη παραξενευθείτε, που δεν θα ιστορήσω τις εικόνες της αχλύς και του μύθου με τη σειρά, γιατί ότι βρίσκω στο αρχείο μου θα το βάζω εδώ, κι΄ αργότερα θα το ταξινομήσω. Έτσι μπορεί να δείτε ξαφνικά τον Αυλωνίτη και τον Χατζηχρήστο και μετά τον Τσάρλυ Τσάπλιν ή τον Βιτόριο Ντε Σίκα, Και γιατί όχι, τον γραφικό Μαδρά, τον Βασίλη Γεωργιάδη (με δύο υποψηφιότητες Όσκαρ) ή τον Ρόκο με τ΄αδέρφια του... Σκηνοθέτες, πρωταγωνιστές, σουμπρέτες ρολίστες και 
καρατερίστες, τυπίστες, δραματικοί και κωμικοί, αλλά και κινηματογραφιστές, ιδιαίτερα του ελληνικού κινηματογράφου, θα συναντηθούν εδώ, σε ένα φεστιβάλ απότισης φόρου τιμής σ΄εκείνους που μας ψυχαγώγησαν ή μας συγκίνησαν. Και μεταξύ μας, καθώς ετοιμάζομαι για το στερνό ταξίδι, αν εκεί που πάω υπάρχει σινεμά, εκεί μέσα θα χωθώ, στο παράδεισο... Και σίγουρα θα νιώσω εκεί γύρω μου τις σκιές εκείνων που θαύμασα και αγάπησα, τόσο στο πανί όσο κι΄από κοντά... Κάποτε ο Βασίλης Αυλωνίτης, που δεν είχε δει τις περισσότερες ταινίες του, μου είχε πει: Δημητράκη, θα τις δω στον άλλο κόσμο, όπου δεν μπορεί, κάποιος Έλληνας ή Εβραίος θα έχει στήσει σινεμά...
Εποχή της αθωότητας την είπε ο Μάνος Χατζιδάκις, γιατί στις ταινίες που γυριζόντουσαν τότε, έβαζε μουσική για φτωχά κορίτσια και πλούσια αγόρια ή το αντίθετο και για δακρύβρεχτες ή κωμικές ιστορίες, που την Χολιγουντιανή Ντόρις 
Ντέη εκπροσωπούσε στην εγχώρια οθόνη του Φίνου η Αλίκη Βουγιουκλάκη η δημοφιλέστερη εγχώρια σταρ όλων των εποχών. Η Μελίνα Μερκούρη, η Ειρήνη Παππά είχαν άλλο βεληνεκές, διεθνές, όπως παλαιότερα και η Κατίνα Παξινού. Μιλάμε για την 1950 δεκαετία και μετά, όταν ο ελληνικός κινηματογράφος ανέδειξε την εθνική σταρ του και δημιούργησε το παιδί του λαού Νίκο Ξανθόπουλο. Η Βουγιουκλάκη ήταν εκείνη που εξουσίασε για τρεις δεκαετίες τις οθόνες, η πιό ακριβοπληρωμένη σταρ που ξεπέρασε το κασέ της το μισό εκατομμύριο δραχμές, όταν η αμοιβή μιάς πρωταγωνίστριας κι΄ενός πρωταγωνιστή δεν έφτανε τα 50 χιλιάρικα. Μετά την Αλίκη, κάτω από την ίδια σκέπη (Φίνος φιλμς) ο Γιάννης Δαλιανίδης ανέδειξε τη Ζωή Λάσκαρη, μετά τη νεώτερη Έλενα Ναθαναήλ κι΄άλλοι σκηνοθέτες άλλες πρωταγωνίστριες. Κυρίως ανταγωνίστρια της Αλίκης, σε δόξα, ήταν η Τζένη Καρέζη, ηθοποιός με μεγάλη γκάμα ρόλων και υποκριτικού ταλέντου.
Στους άντρες ο Ανδρέας Μπάρκουλης ήταν ο πρώτος ομορφωνιός, το αγόρι που δημιούργησε το θρυλικό σλόγκαν «κορίτσια ο Μπάρκουλης» και η 
φωτογραφία του υπήρχε σε κάθε σχολική τσάντα 
κοριτσιού. Προηγήθηκε αυτού ο Αλέκος Αλεξανδράκης, σε σοβαρότερους ρόλους κι΄ακολούθησαν ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, με συχνή παρουσία δίπλα στην Αλίκη κι΄ο Γιώργος Φούντας, με σφραγίδα στη καριέρα του τη Μελίνα τόσο στο «Ποτέ την Κυριακή» όσο και στη «Στέλλα». Αλλά και ο Νίκος Κούρκουλος με προσεγμένα βήματα στο σινεμά και στη ζωή του, που έφτασε να γίνει διευθυντής του εθνικού θεάτρου! Όλοι οι άντρες πρωταγωνιστές του ελληνικού σινεμά, δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν δικό τους κοινό, εκτός από τον Λάμπρο 
Κωνσταντάρα, που από
ρόλους πατέρα της Βουγιουκλάκη, απελευθερώθηκε σε αυτοδύναμο σταρ. Και οι μεγάλοι αυτοδίδακτοι κωμικοί μας, από τον Βασίλη Λογοθετίδη ως τον Βασίλη Αυλωνίτη, τον Μίμη Φωτόπουλο,τον Κώστα Χατζηχρήστο και τους άλλους που δεν χορταίνουμε να τους ξαναβλέπουμε στη μικρή οθόνη. Κι' ανάμεσα στο περιδέραιο του ελληνικού σινεμά, δυό πολύτιμοι λίθοι του θεάτρου, η Έλλη Λαμπέτη και ο Δημήτρης Χορν με τη προσωπική τους λάμψη.
Ανάμεσα στους σκηνοθέτες που έκαναν κωμωδίες και μελό, υπήρξαν και δημιουργοί που συνδίασαν την ψυχαγωγία με την ποιότητα, όπως ο Γιώργος Τζαβέλας και άλλοι, που θα αναφερθούν σ΄αυτό το κείμενο, στο οποίο δεν γράφω 
τη διαδρομή του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά τις αναμνήσεις ενός θεατή που ονειρευόταν στη σκοτεινή αίυουσα... Πως μπορώ να ξεχάσω τον Νίκο Κούνδουρο, πρωτοπόρο της ποιότητας στην Ελλάδα. Στο "Δράκο" της φωτο, η μούσα του Μαργαρίτα Παπαγεωργίου και ο Γιάννης Αργύρης, ένας από τους μεγάλους που έφερε τη θεατρική του παιδεία στην οθόνη.
Σ΄αυτό εδώ το χώρο θα προσπαθήσω με ανακατεμένες ψηφίδες (ανάλογα με τις αναμνήσεις της στιγμής που μου 
φέρνουν κάποιες φωτογραφίες του αρχείου μου) να δημιουργήσω το ψηφιδωτό του ελληνικού κινηματογράφου, που θα περιέχει όχι μόνο σταρ, αλλά και κάποιους ρολίστες και καρατερίστες που βλέποντάς τους σήμερα στις απειράριθμες επαναλήψεις της μικρής οθόνης, αναρωτιόμαστε πως χώρεσαν τόσα μεγαθήρια στο μικρό υπέροχο Ελληνικό σινεμά ο παράδεισος!
κλικ εδώ για όσους αγαπούν τον Λαμπρούκο
από τον εμπορικό στον ποιοτικό
Η χρυσή εποχή του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου συνέπεσε την ίδια περίοδο που είχαμε ένα παραγωγό (Φιλοποίμην Φοίνος) που όπως ο Μάνος Χατζιδάκις συμπαρέσυρε κι΄άλλους συνθέτες στην αναμόρφωση του ελληνικού τραγουδιού, έτσι κι΄αυτός έγινε παράδειγμα για παραγωγές που ξεφύγανε από την προχειρότητα του παρελθόντος. Επειδή ακόμη βρίσκομαι στο ψάξιμο του αρχείου μου, ξεκινάω από κάποιες φωτογραφίες που δείχνουν ότι η εποχή της αθωότητας ήταν και ολίγον ερωτιάρα... Οι ηθοποιοί δεν είχαν τηλεόραση να τρέχουν στα γυρίσματα, μαζευόντουσαν στα στέκια τους, ξενυχτούσαν... Και ασχολιόντουσαν και με τον έρωτα, όχι επιφανειακά όπως σήμερα οι ξέκωλες και τα ξελάγκουρα για χαβαλέ και πρεστίζ...
* Από το μελό και το λαμπερό της εποχής της αθωότητας, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κατέβηκε τρέχοντας τα σκαλιά για να εκπροσωπήσει τη βάση της σκέψης και την ποιότητας. * Τέσσερις σκηνοθέτες της μετά "αθωότητας" γενιάς, από αριστερά Νίκος Παναγιωτόπουλος, Τώνης Λυκουρέσης, Θόδωρος Αγγελόπουλος και Παντελής Βούλγαρης, διεθνείς οι δύο τελευταίοι. * "Ταξίδι στα Κύθηρα" με τον Μάνο Κατράκη, δίπλα του η Δώρα Βολανάκη, πολιτικό πρόσφυγα, που γυρίζει στη πατρίδα.
σκασιαρχείο στο παράδεισο
Παρακάτω θα βρω την ευκαιρία να γυρίσω στη δεκαετία του 40 και του 50, που τη γενιά μου τη μάγευαν οι αμερικάνικες ταινίες, με καουμπόηδες-Ινδιάνους και γκάγκστερ. Οι ελληνικές ταινίες ήσαν λίγες, στα δάχτυλα μετριόντουσαν οι τεχνικά άρτιες κι΄αυτές μελό και φουστανέλα. Γύρω από την Ομόνοια έπαιζαν από το πρωί το Ροζικλέρ, η Αλάσκα και το Αθηναικό και συγκέντρωναν σκασιάρχες μαθητές, περαστικούς επαρχιώτες, άστεγους που έπαιρναν ένα υπνάκο, αργόσχολους και λουστράκια ("παρακαλούνται οι κύριοι λούστροι ν΄αφήνουν τα κασελάκια τους έξω από την αίθουσα"} Σε μιά συνέντευξή του ο Κώστας Γαβράς,που έκανε διεθνή καριέρα, όταν τον ρώτησαν , που σπούδασε, είπε με έκδηλη συγκίνηση: Μα που αλλού, στο Ροζικλέρ!!!
Υπήρχαν όμως και οι κινηματογράφοι πρώτης προβολής, όπως το "Πάλλας" της οδού Βουκουρεστίου, το "Ρεξ" και η "Τιτάνια" στη Πανεπιστημίου, ο "Ορφέας", το " Αττικόν" στη Σταδίου κ.λπ., όπου υπήρχαν πρεμιέρες ξένων και ελληνικών ταινιών, με προβολείς και φλας των φωτογράφων, επισήμους και καλλιτέχνες.Πρεμιέρες, όπως της Βουγιουκλάκη, ήσαν κοσμικό γεγονός. Και στις προσόψεις οι υπέροχες πολύχρωμες γιγαντοαφίσες, κυρίως του Βακιρτζή, που αρκετές από αυτές διασωθήκανε και υπάρχουν σε κάποια αίθουσα. Αρκετές ήσαν σε εκτέλεση καλύτερες από εκείνες της Ευρώπης και κάποιες και της Αμερικής. Αλλά και πολλοί αλλαγμένοι τίτλοι ξένων ταινιών, απόδιδαν πιό εκφραστικά τους αυθεντικούς ξένους. "΄Οταν η σαρξ προστάζει", "Σκαπανείς της Δύσεως", "Πεθαίνω κάθε αυγή", " Ο ουρανός της δόξας", "Πόθοι στους βάλτους", είναι κάποιοι τίτλοι που μού ρχονται στο νου...
