— Τίνααα... Τζένηηη...

Στο όνειρό του ο γέρος  καλούσε τις θυγατέρες του Σταύρου Λιβανού σε  βοήθεια,  να του λύσουν το προθανάτιο μέγα πρόβλημα του... Πέστε μου κοκόνες μου -όπως σας φώναζε ο πατέρας σας- τι θα γίνει με το βίος μου, που το μάζεψα σαν εργατικό και προνοητικό μερμηγκακι και τώρα κινδυνεύει να διαγουμιστεί από κηφήνες στους ανέμους και στις καταιγίδες... Ήμαρτον Μεγαλοδύναμε, δεν είμαι λιοντάρι, ούτε αετός, αλλά ένα ταπεινό μερμηγκακι της δημιουργίας σου, που σε λίγο θα το τσαλαπατήσει και λειώσει ο θάνατος... Μα πως να πεθάνω, όταν ξέρω ότι τα τέσσερα μερίδια των κληρονόμων μου, θα γίνουν αργότερα δέκα τέσσερα και στη μεθεπόμενη γενιά εκατόν τέσσερα, που θα καρπίσουν δισέγγονα και τρισέγγονα...

Η γραμματέας του, καθισμένη μακριά στον τελευταίο καναπέ, πίσω από τη νοσοκόμα και το νεαρό με την πάπια, άκουγε χωρίς να μπορεί να ξεχωρίσει τις φράσεις του, έπιανε μερικές λέξεις-κλειδιά και καταλάβαινε τι εννοούσε... Κάποτε ο Νιάρχος -κοτσονάτος ακόμη- της είχε δείξει στο γραφείο του, τις πανάκριβες αντίκες, την επίπλωση, τα χαλιά και σταματώντας μπροστά σε ένα Τουλούζ Λοτρέκ, της είπε:  Ποια ανάξια όντα, χαραμοφάηδες του κόπου, του μόχθου, της εξυπνάδας μου, θα βγάλουν σε δημοπρασίες ό,τι εγώ αγάπησα και απόκτησα; Σίγουρα τα παιδιά μου θα σεβαστούν ό,τι εγώ τους άφησα, αλλά από κει και πέρα, τα εγγόνια, τα δισέγγονα, θα διαμοιράσουν τα ιμάτια μου... Μεγαλοδύναμε, για ποιους εργάστηκα, για τους διαγουμιστές της περιουσίας μου;

Στην αρχή -εκείνο τον καιρό- η Χίλαρι συγκλονιζόταν από τις μεταφυσικές εξάρσεις του αφεντικού της, αλλά τώρα πια από το ένα αυτί μπαίνανε κι από το άλλο βγαίνανε, γιατί ο Νιάρχος ήταν ξεγραμμένος και σε λίγο δεν θα είχε κανένα πρόβλημα, εκεί που θα πήγαινε... Ενώ, αυτή θα έμενε οτη Γη και θα αντιμετώπιζε τα δικά της προβλήματα, από τα οποία το πιο σημαντικό ήταν: Θα της άφηνε ο γέρος κάποιο αξιόλογο ποσό ή μόνο κανένα συμβολικό, για να πατσίσει το στεφάνι που θα του έστελνε στην κηδεία του;

Κάποιες φορές ο στόλαρχος θυμότανε τον πατέρα του και κυρίως τον ξαφνικό θάνατο του πάνω στο μουλάρι, μετά ένα 24ωρο τσιμπούσι σε πανηγύρι... Ο κοινοτάρχης του χωριού του είχε στείλει ένα συλλυπητήριο γράμμα: «Αείμνηστος πατήρ σας αναχώρησε από τη ζωή χορτάτος από γουρνοπούλα σουβλιστή και οίνον και πριν ανεβεί εις τον ημίονον, εχόρευσε ως εικοσαετές παλικάρι... Εύχομαι εις πάντα, τοιούτον ευτυχές αναχωρητήριον, αλλά και ευλαβές, διότι ο Σπυρίδων Νιάρχος είχε παρακολουθήσει μετά κατανύξεως την θείαν λειτουργίαν και είχε κοινωνήσει των αχράντων μυστηρίων».

Αντίθετα, ο πεθερός του Σταύρος Λιβανός -που και αυτός ήταν φαγάς- δεν πήγε από γουρνοπούλα ψητή, αλλά έπαθε καρδιακή προσβολή πάνω στο μέτρημα των βαποριών του, στο γραφείο του στη Λοζάνη... Σε κάθε γραφείο του (Λονδίνο, Λοζάνη, Νέα Υόρκη, Πειραιά) αλλά και στα σπίτια του και στα εξοχικά του (εκεί έκανε κουμάντο η γυναίκα του) είχε τριπλοκλειδωμένο τον κατάλογο των πλοίων του. Εκείνη την ημέρα έκανε σούμα των φορτηγών και των τάνκερ του, γιατί ένα δυο είχαν αποσυρθεί και κάποια άλλα είχαν προστεθεί στο στόλο του... Πάνω στην προσθαφαίρεση έκανε λάθος και κάλεσε στο τηλέφωνο τον καπετάν Μιχάλη Πειθή -αρχιπλοίαρχο του- να βοηθήσει στη σούμα... Αλλά, καθώς φώναζε στο ακουστικό συγχυσμένος, έπαθε την κρίση... Λένε, ότι η τελευταία εντύπωση του, πριν τα τινάξει, ήταν ευχάριστη, γιατί πρόλαβε να βεβαιωθεί ότι είχε ένα τάνκερ περισσότερο από όσα νόμιζε...

Ο καπετάν Σταύρος Λιβανός είχε αφήσει το μάταιο τούτο κόσμο στις 28 Μαρτίου 1963. Ήταν 73 χρονών και ο θάνατός του  πρωτοσέλιδος στις εφημερίδες του Λονδίνου και της Αθήνας, που τόνιζαν ότι ήταν πεθερός των Ωνάση και Νιάρχου, η κεφαλή δηλαδή της τριανδρίας των Χρυσών Ελλήνων... Στη γυναίκα του και στο γιο του άφησε στόλο φορτηγών και τάνκερ και στις δυο κόρες του την ευχή του... Και στο τέλος της διαθήκης του τόνιζε: Ποτέ μην πουλήσετε ή παροπλίσετε βαπόρι, εάν προηγουμένως δεν το έχετε αντικαταστήσει εις διπλούν...

Όταν πέθανε ο πεθερός του, ο Νιάρχος ήταν 54 χρονών κι ούτε πέρασε από το νου του η σκέψη ότι μια μέρα θα έφευγε κι αυτός... Στην κηδεία, όμως, περνώντας ανάμεσα στους τάφους των πλουσίων και των επωνύμων (σωστά μαυσωλεία πολλοί) συνειδητοποίησε ότι ουδείς αθάνατος... Τώρα, πάνω στην αναπηρική του καρέκλα, ο 86χρονος στόλαρχος, απόφευγε να φέρνει στη μνήμη του την κηδεία του Λιβανού, αλλά καμιά φορά έβλεπε στο όνειρο του την πομπή ανάμεσα στους τάφους, τις μαυροφορεμένες θυγατέρες και τα εγγόνια του νεκρού... Και μπερδευότανε, νομίζοντας ότι είναι η δική του κηδεία και πεταγόταν έντρομος από τον ύπνο του... Κι ήταν η μόνη φορά που -όπως συνήθιζε σε άλλα όνειρα και αναμνήσεις του- δεν τσίριζε χι, χι, χι... Μόνο λούφαζε, ώσπου ν' απαλλαγεί από τη φοβερή εικόνα...28. Αποχαιρετισμός στο όπλα

Ο Νιάρχος άρχισε να μένει τις περισσότερες ώρες της ημέρας στο κρεβάτι και μόνο λίγες φορές ζητούσε να τον πάνε στην πολυθρόνα του μπροστά στο τζάκι... Δεν μπορούσε πια να δει τηλεόραση, να διαβάσει εφημερίδες και αποκοβόταν από τη ροή των γεγονότων και την ενημέρωση... Έπαψε να ενδιαφέρεται για τις επιχειρήσεις του, ακόμη και για τα παιδιά του, αν ήσαν κοντά του ή στην άλλη άκρη της Γης... Είχε εξαφανιστεί, ως διά μαγείας και ο Τομ από γύρω του, αλλά και από τη φαντασία του...  Η Χίλαρι κι ο Φελίξ, κσιταζόντουσαν στα μάτια, λες και δεν είχαν ιδέα ποιόν ζητούσε... Μπαινόβγαιναν σαν σκιές ο γιατρός και οι βάρδιες των νοσοκόμων, αλλά ο Τομ πουθενά... Του έλειπε ο πιστός του μπάτλερ, όπως παλιότερα οι δυο Κεφαλλονίτες έμπιστοί του...

Σε κάποια αναλαμπή του, ο γέρος θυμήθηκε ότι κάπου είχε διαβάσει «Ο άνθρωπος γεννιέται και πεθαίνει μόνος»... Οι δυο μεγάλοι του γιοι είχαν έρθει, αλλά δεν έβλεπε, δεν άκουγε, δεν οσφραινόταν πια, μόνο σκιές και μουρμουρητά... Ο για μισό αιώνα μπαρουτοκαπνισμένος πολέμαρχος, είχε καταθέσει τα όπλα.... Οι δικοί του περίμεναν τον ήχο της σάλπιγγας που θα σήμαινε ενός λεπτού σιγή και την υποστολή της σημαίας στα τάνκερ του σε θάλασσες και ωκεανούς... Μετά, θα ακουγόταν η φωνή: Ο βασιλιάς πέθανε - ζήτω τα βασιλόπουλα... Είχαν έρθει και ο Κωνσταντίνος και οι δυο Μαρίες, η κόρη του και η αδερφή του, με τον γιο της Κώστα... Ξαφνικά κι ανέλπιστα λες και ξυπνούσε από βαθύ λήθαργο,άνοιξε τα μάτια και κίνησε το χέρι του, προσπαθώντας να στεριώσει το ακουστικό στ' αυτί του.... Έσκυψε ο Φελίξ και τον βοήθησε... Πλησίασε η αδερφή του, συγκρατώντας τη συγκίνηση της. — Σταύρο μου, είπε, λες κι αντίκριζε φάντασμα.

  Τη γνώρισε κι άπλωσε το τρεμάμενο χέρι του. — Αδερφή, μη σκιάζεσαι, γιατί ο Χάρος πισωπατά, δεν τολμάει να βγει μπροστά μου.

  Κάμποσες ημέρες ο Νιάρχος κοιμότανε με τις ώρες και απότομα ξυπνούσε... Έβλεπε τους ορούς και τα σωληνάκια και δυσφορούσε γρυλλίζοντας... Ήταν εφτάψυχος, είχε όμως συνειδητοποιήσει ότι η αντοχή του λιγόστευε... Αλλά όταν μουρμούριζε και τον ρωτούσαν «θέλετε τίποτα, κύριε Νιάρχο;» ή τον καθησύχαζαν «εδώ είμαστε, μπαμπά», άπλωνε το χέρι του λέγοντας «να έχετε την ευχή μου». Είχε πάψει να σκέφτεται, όπως τον τελευταίο καιρό που κατέφευγε σε αναμνήσεις και αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, στην προηγούμενη ζωή του, γεγονότα, πρόσωπα και πράξεις του... Ούτε άκουγε πια φωνές, όπως της Ευγενίας και του Ωνάση, που άλλοτε τον κέντριζαν. Πράγματα που λάτρευε, όπως τα σκάφη του, οι πίνακες του, τα άλογα του, τα είχε ξεχάσει εντελώς και όταν σε κάποιες στιγμιαίες αναλαμπές της μνήμης του, περνούσαν σαν αστραπές και χάνονταν, απόφευγε να συνειδητοποιήσει ότι αυτή η αποκοπή από το παρελθόν σημαίνει «έτοιμος για θάνατο»... Μέρα με τη μέρα και κυρίως τη νύχτα, που βολόδερνε χωρίς ύπνο, ο Νιάρχος αναρωτιόταν πόσο ακόμη θ' άντεχε το βασανισμένο του κορμί... Κι αν κάποτε έλεγε «αν πεθάνω», τώρα είχε συνειδητοποιήσει το «θα πεθάνω»...

 Οι γιατροί πλήθαιναν πάνω του και τον ζώσανε τα φίδια, όταν οι δυνάμεις του τον εγκατέλειψαν και δεν είχε το κουράγιο να σηκωθεί πια από το κρεβάτι... Και ξαφνικά, να ο καθηγητής από τη Ζυρίχη... Προσπαθούσε να βάζει σε λειτουργία το μυαλό του, να αξιολογεί κάθε κίνηση και ενέργεια των δικών του και των γιατρών, για να μαντεύει τις ελπίδες που είχε, αλλά όλο βυθιζότανε περισσότερο σε μια αποχαύνωση, από τη χρήση των φαρμάκων κι από αδυναμία... Σε μια απέλπιδα προσπάθεια του, να μην πεθάνει στην Αμερική, έγνεψε στον καθηγητή και ψέλλισε:  Και τώρα τι θα γίνει κύριε καθηγητά; Θα με αφήσετε να πεθάνω στη Νέα Υόρκη; — Μα, τι λέτε κύριε Νιάρχο... Μια χαρά είσαστε...

— Στην Ελλάδα λέμε και δυο τρομάρες... Φίλιππε... Πλησίασε ο γιος του κι έσκυψε στο κρεβάτι:  Ναι, πατέρα. — Ετοιμάστε με, να με πάτε στην Ευρώπη... Δεν θέλω να πεθάνω εδώ... Κατάλαβες τι σου λέω πρωτότοκε;

Το τελευταίο ταξίδι από την Αμερική στην Ευρώπη, πετώντας πάνω από τον Ατλαντικό, ήταν για το στόλαρχο ο αποχαιρετισμός στα όπλα, καθώς η ναυαρχίδα του έτυχε να διασχίζει τον ωκεανό, γεμάτη μαζούτ, και ο καπετάνιος της του έστειλε, εκεί ψηλά, ραδιομήνυμα: «Ο πλοίαρχος, οι αξιωματικοί και το πλήρωμα εύχονται στο μεγάλο αφεντικό υγεία και καλό ταξίδι».

Του διαβάσανε το μήνυμα κι ο γέρος άπλωσε το αποστεωμένο χέρι του και το πήρε... Κι όπως το κρατούσε έκλεισε τα μάτια και καθώς ρύθμιζαν τη συσκευή του οξυγόνου, άρχισε να σκέφτεται το σπίτι του στο Παρίσι -το παλάτι του, όπως το περιέγραφαν οι εφημερίδες- που τα τελευταία χρόνια ήταν κλειστό κι ανήλιαγο... Λες να τον πήγαιναν εκεί, για να πεθάνει στην απέραντη κρεβατοκάμαρα του με τα βελουδένια ριντό, πάνω στο κρεβάτι του Ναπολέοντα Βοναπάρτη; Και τους βαρυπενθούντες δικούς του να υποδέχονται τον κόσμο στα έντεκα σαλόνια με τα γαλλικά έπιπλα του 18ου αιώνα, τους τάπητες, σχεδιασμένους για τους Λουδοβίκους ΙΔ' και ΙΕ', τα κρυστάλλινα βάζα και τα κομψοτεχνήματα του Φαμπερζέ, τους πίνακες των Βαν Γκογκ, Ρενουάρ, Τουλούζ Λοτρέκ... Άραγε, τι θα σχολίαζαν οι καλεσμένοι στο παλάτι του -σκέφτηκε, για μια στιγμή- ο ανήμπορος γέρος, που προσπαθούσε να κρατάει το μυαλό του ξύπνιο... Σίγουρα θα λένε, ότι τίποτα δεν πήρε μαζί του ο μακαρίτης ή σκατά στην ψυχή του... Του κάνανε ακόμη μια ένεση κι ο γέρος ούτε κατάλαβε, πως βρέθηκε με οξυγόνο στη μύτη και διασωληνώσεις στην ειδικά διαμορφωμένη γι' αυτόν σουίτα εντατικής του καντονιακού νοσοκομείου της Ζυρίχης... Όταν άνοιξε τα μάτια, είδε τους ορούς να κρέμονται και τους τρεις γιους του και την κόρη του Μαρία, να καμώνονται πως χαμογελούν, για να του δώσουν κουράγιο... Μια περίεργη σκέψη πέρασε από το μυαλό του... Ένιωσε, για μια στιγμή, σαν τον πρωθυπουργό Παπανδρέου, στο Ωνάσειο, περιστοιχισμένος από τους τρεις γιους του και την κόρη του... Η άλλη, η αποκληρωμένη, έλειπε... Όπως κι΄η δική του... Δύο μήνες ο Σταύρος Νιάρχος βρισκότανε στην εντατική, όταν τον Φεβρουάριο του 1996, έφτασε από την Αμερική ο καρδιοχειρουργός Ρ. Ντιμπέικι και γνωμάτευσε ότι χρειαζόταν επείγουσα επέμβαση. Παρουσία του έγινε στο νοσοκομείο της Ζυρίχης αλλαγή βαλβίδας της αορτής και καθαρισμός των καρωτίδων αρτηριών. Όταν ο Νιάρχος συνήλθε, κατάλαβε ότι οι ημέρες του τέλειωναν οριστικά και αμετάκλητα.... Ξεχώρισε θαμπά το γιο του Φίλιππο και σίγουρα οι άλλες σκιές, πιο πίσω, θα ήταν τα άλλα παιδιά του... Σε μια στιγμή τα διέκρινε, αλλά ήταν τόσο αδύναμος, ξεψυχισμένος, που η εικόνα τους ξαναθάμπωσε... Άρχισε να ανεβοκατεβαίνει, λες και  έβλεπε μέσα από γυαλί, σε φουρτούνα... Ζαλιζόταν, ένιωθε να μπατάρει σαν βαπόρι... Να τα, πάλι, τα παιδιά του, ξεχώριζε τις σκιές τους, σαν σκάντζα βάρδια, να ετοιμάζονται να του πάρουν το τιμόνι, καθώς βολόδερνε στο μάτι του κυκλώνα...

Άντεχε ακόμη το γεροντάκι... Ξεχώριζε το Φίλιππο, το Σπύρο, τον Κωνσταντίνο, τη Μαρία... Παρά την απελπιστική θέση του, θυμήθηκε τον Εβραίο, που ενώ ψυχορραγούσε, ψέλλισε στους δικούς του:  Καλά, το μαγαζί το αφήσατε μόνο; Ο στόλαρχος άφησε την τελευταία πνοή του στο καντονιακό νοσοκομείο της Ζυρίχης, στις 4 το απόγευμα της Δευτέρας 14 Απριλίου 1996, αλλά η είδηση του θανάτου του δόθηκε στα μίντια  μια μέρα αργότερα. Οι γιοί του τήρησαν την επιθυμία του να μάθει ο κόσμος 24 ώρες αργότερα το θάνατο του, ποιός ξέρει γιατί... Ίσως για να βεβαιωθεί η επιστήμη ότι δεν επρόκειτο για... νεκροφάνεια, ίσως -σχολίασε ένας χρηματιστής- για να μην πέσουν κάποιες μετοχές πριν πουλήσουν τα παιδιά του... Η ληξιαρχική πράξη του θανάτου του έγραφε: Σταύρος Νιάρχος, του Σπύρου και της Ευγενίας. Έτος γεννήσεως 1909 Αθήνα  Υπηκοότης: Ελληνική. Θρήσκευμα: Χριστιανός Ορθόδοξος Επάγγελμα: Εφοπλιστής. Πριν ξεψυχήσει είχε επίγνωση ότι έφευγε για πάντα και είχε πει ότι δεν ήθελε να πεθάνει πρωί, αλλά απόγευμα ή βραδάκι, ώστε να έχει κερδίσει  ακόμη μιά  μέρα... Φεύγοντας ένιωθε γύρω του τις σκιές των παιδιών του, που τους άφηνε την αμύθητη περιουσία του... Ο αλαφροΐσκιωτος μπάτλερ του, διακριτικά πιο πίσω, τον παρομοίαζε με ναυαρχίδα που βυθιζόταν καταμεσής του ωκεανού, ενώ γύρω της επέπλεαν καρυδότσουφλα... Στον προθάλαμο ήταν η 92χρονη αδερφή του Μαρία, με το γιο της Κώστα και τον 33χρονο εγγονό της Ανδρέα... Ήταν η μόνη που ήξερε τόσο καλά τον αδερφό της, από τα μικράτα του, τότε που στις πλαγιές του Πάρνωνα, με πέντε τρύπιες δεκάρες οτην τσέπη, ονειρευόταν να αποκτήσει τα πλούτη των πέντε ηπείρων.,. Τα παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν πρόταξαν την είδηση του θανάτου του, ούτε μπήκε κορυφή πρωτοσέλιδη στις εφημερίδες, όπως είχε γίνει με τον Ωνάση... Στην Ελλάδα όμως ήταν πρώτη είδηση, πρώτο θέμα... Τηλεοπτικοί σταθμοί, εφημερίδες και περιοδικά, για αρκετό καιρό, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, έγραφαν για τη ζωή του, τους γάμους του, την αντιζηλία του με τον Ωνάση, το θάνατο της γυναίκας του Ευγενίας, το νησί του, τις θαλαμηγούς του, τη συλλογή του των ιμπρεσιονιστών ζωγράφων... ..................

 Όταν έμαθα το θάνατο του, θυμήθηκα τον Ωνάση, που μου είχε πει για το Νιάρχο:  Είναι τόσο πανούργος, που μπορεί με μια βάρκα να βυθίσει αεροπλανοφόρο !

Η κηδεία του τελευταίου Χρυσού Έλληνα έγινε στη Λοζάνη. Η νεκρώσιμη ακολουθία ετελέσθη στον ελληνορθόδοξο ναό του Αγίου Γερασίμου, στο ύψωμα που βλέπει στη λίμνη Λεμάν. Περίπου πενήντα συγγενείς και στενοί φίλοι και συνεργάτες του, παραβρέθηκαν, ανάμεσα στους οποίους ο πρώην βασιλιάς της Ελλάδος Κωνσταντίνος, η οικογένεια του βιομηχάνου Τζιάνι Ανιέλι, η πριγκίπισσα της Ιορδανίας Φριάλ. Ο χοροστατήσας στη νεκρώσιμη ακολουθία αρχιεπίσκοπος Ελβετίας Δαμασκηνός  είπε μπροστά στο φέρετρο του μεγαλοεφοπλιστή: «Χάσαμε ένα μεγάλο Έλληνα, έναν άνδρα που ενσάρκωνε το μύθο της Μεγάλης Ελλάδας». Ο ενταφιασμός έγινε στο κοιμητήριο Μπουά ντε Βο, δίπλα στη σύζυγο του Ευγενία και κοντά στην επίσης, τελευταία, σύζυγο του και αδερφή της προηγούμενης, Αθηνά. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης βρισκόταν ενταφιασμένος στο Σκορπιό, κοντά στα παιδιά του Αλέξανδρο και Χριστίνα... Ανδρών ζάπλουτων, πάσα γη τάφος...

προστέθηκε στις: Τετάρτη 03.02.2016