Το  1954 ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ καταχωρεί  τον <<Τελευταίο Πειρασμό>> στον  Ρωμαιοκαθολικό Κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων  και ο  Καζαντζάκης τηλεγραφεί στο Βατικανό τη φράση του χριστιανού απολογητή  Τερτυλλιανού: « Ad tuum , Dominen , Tribunal  appello!» 

δηλαδή  «Στο δικαστήριο σου ασκώ έφεση, ω Κύριε!». Και  προβλέποντας  επικείμενη απειλή για αφορισμό του ιδίου και των έργων του, γράφει  στην Ορθόδοξη Ιεραρχία στην Αθήνα     συγκλονιστικό  κείμενο: «Με καταραστήκατε, Άγιοι Πατέρες, εγώ σας δίνω την ευχή μου. Εύχομαι η συνείδηση σας να είναι τόσο καθαρή όσο η δική μου και να είστε τόσο ηθικοί και θρησκευόμενοι όσο είμαι εγώ». Ευτυχώς ο  Οικουμενικός     

Πατριάρχης   Αθηναγόρας   Α ́,  απέτρεψε τον αφορισμό του

μεγάλου συγγραφέα και έσωσε τηντελευταία στιγμή  την ανθρωπιά  και  το  κύρος του σώματος της  Ορθοδόξου Εκκλησίας.

 Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν αφορίστηκε ποτέ από την Ορθόδοξη  Εκκλησία, παρά την κυριαρχούσα αντίληψη.

Και  όταν  είχα  κάνει το  ντοκιμαντέρ  << η  Αίγινα  του  Καζαντζάκη>>,  μετά   είχα  ρωτήσει  την  Ελένη  Καζαντζάκη αν  ο  σύζυγός  της  πίστευε  στον  Θεό.  Και  μου  είχε πεί :
- Νίκος  μου πίστευε  στον  Θεό,  είχε  τον  Χριστό  ως  τον  μέγιστο εκπρόσωπό  του  επί  της  Γης,  αλλά  δεν  ανεχόταν  τους  επαγγελματίες  που  εκμεταλλεύτηκαν  την  Σταύρωσή  του.